SSGSS’de belirsizlikler sürüyor

Ahmet Şık
ahmets@medyakronik.com

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası (SSGSS) Yasa Tasarısı ile ilgili olarak hükümet ile Emek Platformu (EP) temsilcilerinin yaptığı görüşmeler sonunda bir dizi değişikliğe gidildi. Tasarı bugün (27 Mart) Meclis gündemine de taşındı. Gazetelere yansıyan haberlere bakılırsa tam bir uzlaşma sağlanmış gibi görünse de EP temsilcileri varılan uzlaşmanın kısmi olduğunu ve AKP hükümetinin tasarıyı Meclis’te “temel yasa” niteliğiyle ele almasını konunun oldubittiye getirilmek istenmesi diye eleştirdi. Tasarının “Temel Yasa” kapsamında görüşülmesinin, 30 maddelik bölümler halinde hızla oylanması ve üzerine konuşma yapılmaması anlamına geldiğini belirten DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi yaptığı açıklamada, “Yasaya karşı itirazlarımız sürerken, Meclis’te “temel yasa” olarak görüşülmek istenmesi, bir oldubittiye getirilerek halkın yasayı etraflıca algılamasının engellenmesidir. Bu yöntemle hükümet, yasanın her aşamasına halkın ve sosyal tarafların katılmasını engelliyor, Meclis’teki partilerin ve vekillerin yasayı toplum önünde tartışmasını önlüyor. Hükümetin bu ‘oldu bittiye getirme’ tavrını kınıyoruz” dedi. Diğer sendikalar ve meslek örgütlerinin de tepki gösterdiği yasa tasarısına karşı DİSK muhalefet partileriyle görüşüp destek isteyeceklerini, örgütlü işyerlerinde ise 28 Mart Cuma günü 12.00-13.00 arasında hükümetin tavrını protesto eylemleri yapılacağını açıkladı. DİSK, EP bileşenlerini de 1 Nisan’da TBMM önünde eylem yapmaya çağırırken, aralarında işçi ve memur sendikalarının yanı sıra meslek örgütlerinin de bulunduğu Cumhuriyet İçin Güç Birliği Çalışma Grubu da 30 Mart Pazar günü de İzmir’de yapılacak olan “Sağlık ve Sosyal Güvencemi İstiyorum” mitingine katılım çağrısı yaptı.

“Uzlaştık” denildi ama…

Hükümet adına Çalışma Bakanı Faruk Çelik ile EP temsilcileri arasında yapılan görüşmeler sonunda daha önce açıklanan tasarının kimi maddelerinde bir takım değişiklikler yapıldı. Toplantı sonunda da Bakan Çelik ve EP Dönem Sözcüsü Türk-İş Başkanı Mustafa Kumlu’nun “SSGSS Yasa Tasarısı konusunda yüzde 80-90 civarında uzlaştık” şeklinde açıklamalar yapınca sanki sorun çözülmüş gibi bir hava yaratıldı. En ciddi kazanımın emeklilik prim gününün 9 bin günden 7 bin güne düşürülmesi olan toplantı sonunda tasarının en ciddi itiraz noktalarından birini oluşturan sağlık alanındaki düzenlemelerle ilgili EP’nin taleplerine yanıt verecek ciddi iyileştirmeler olmaması diğer sendikalar ve meslek odaları tarafından eleştirildi. EP’de yer alan Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu, Türk Tabipler Birliği, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği adına yapılan açıklamalarda SSGSS’ye karşı mücadeleye devam edileceği belirtildi.

“Yasanın anlaşılması engelleniyor”

DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi de yaptığı açıklamada, hükümetin görüşmelerin uzlaşmayla sonuçlanmış gibi sunmaya çalıştığını belirterek, “Hâlbuki hükümet emeklilik yaş haddinin 65 olması, refah payı ve fiili hizmet zammı konularında yasa taslağının aynen kalmasında ısrar ediyor. Daha önce yasanın her aşamasında itiraz ve katkıları alabileceğini söyleyen hükümet yasaya karşı itirazlarımız sürerken, tasarının Meclis’te ‘temel yasa’ olarak görüşülmek istenmesi, konunun bir oldubittiye getirilerek halkın yasayı etraflıca algılamasının engellenmesidir. Bu yöntemle hükümet, yasanın her aşamasına halkın ve sosyal tarafların katılmasını engelliyor, Meclis’teki partilerin ve vekillerin yasayı toplum önünde tartışmasını önlüyor. Hükümetin bu ‘oldubittiye getirme’ tavrını kınıyoruz” dedi.

KESK Başkanı İsmail Hakkı Tombul, hükümetin toplum vicdanında oluşan rahatsızlığı gidermeden, emek örgütlerinin taleplerini karşılamadan, toplumsal bir mutabakat sağlamadan yasanın Meclis’e taşınmaması gerektiğini belirterek, KESK’in EP’de belirlenmiş olan temel parametrelerde bütünlüklü bir değişim olmadığı sürece tasarıya karşı mücadele etmekte kararlı olduğunu söyledi. Türk-İş Genel Başkanı Mustafa Kumlu’nun ’uzlaştık’ açıklamalarını eleştiren Tombul, “Yüzde 80-90 uzlaştık diyor ancak bunun içinde sağlık yok. ‘Sağlıkta yıkım’ anlamına gelen bu tasarı Meclis’ten aynı şekilde geçirilmeye çalışılıyor. Sağlık ile ilgili taleplerimizin yanı sıra düzenleme yapılan emeklilikle ilgili taleplerimiz de karşılanmış değil” dedi.

Sağlıkla ilgili hak gaspları devam ediyor

DİSK Genel Sekreteri Tayfun Görgün de, Çalışma Bakanı Çelik’in tasarıyla ilgili yaptıkları görüşmeleri, kamuoyuna bir mutabakata varılmış gibi anlattığını belirterek, “Biz bunu kabul etmiyoruz, süreç tamamlanmış değil. Sağlıkla ilgili maddelerin de aralarında bulunduğu dikkate alınmayan taleplerimizi kabul ettirene kadar ülke çapında ortak eylemler yapma amacındayız” diye konuştu.
EP Başkanlar Kurulu’nda yer alan TTB Başkanı Gençay Gürsoy da, görüşmeden sonra basına yansıtılan “sevindirici uzlaşma havası”nın gerçeği yansıtmadığını belirterek, “Görüşmenin ardından özellikle sağlık alanında kazanılmış ciddi bir şey yoktur. ‘Uzlaştık’ denilen SSGSS Yasa Tasarısı’nın en önemli ayağından birini oluşturan sağlığı piyasalaştıran maddelerde bir değişiklik yapılmadan tasarı Meclis’e geliyor. Tasarının bu haliyle yasalaşması durumuna hastanelerdeki hemen bütün tedaviler için prim ödemek yetmeyecek, her işlem için artı katkı payı adı altında para alınacak ve bu katkı payları yüzde 300’e kadar arttırılabilecek. Platform olarak sunulan talepler doğrultusunda sağlık ile ilgili maddelerden sadece diş protezlerine yaş sınırı ve bedelin yarısının ödenmesi zorunluluğu kaldırıldı. Ancak bu tek başına sağlıktaki taleplerimizi iyileştirmez. Özel hastanelere ödenen ve katkı payları, muayene ve tedavilerde ilaç bedelleri için alınacak katılım payları ve tedavi yöntemleri dışındakilere ücretin üç katına kadar fark ödenmesi gibi önemli maddelere dokunulmuş değil. Bu maddelerle mücadelemiz, geri alınana kadar sürecek” dedi.
Sağlık Emekçileri Sendikası (SES) Genel Başkanı Köksal Aydın da, Genel Sağlık Sigortası’nın (GSS) Türkiye’de sağlıkta yıkımın finansman ayağını oluşturduğunu belirttiği açıklamasında, “AKP’nin bir an önce Meclis’ten geçirmeye çalıştığı GSS’nin dünya üzerinde uygulandığı bütün ülkelerde başarısız olmuştur. GSS, Türkiye’ye uygun bir sistem değil. Sağlık hizmeti alanındaki eşitsizlikleri arttıracağı gibi sağlığın piyasalaşmasına da hizmet edecek bir düzenlemedir. Şimdi asgari ücretin 3’te biri tutarında prim kesmeyi düşünüyorlar. Bu maddeler tasarının en vahşi maddeleridir” dedi.

SSGSS tasarısında ne değişti?

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Çalışma Bakanı Faruk Çelik’le SSGSS tasarısına itirazları olan EP temsilcilerinin görüşmesinden sonra, hükümetin tasarıda yapmayı kabul ettiği değişikliklerin tam listesini açıkladı. Türk-İş’in açıklamasına göre SSGSS tasarısında ortaya çıkan değişiklikler şöyle:

* Emekli aylığını hak etme koşulları
Hükümet tasarıdaki 65 yaşı indirmeyi kabul etmedi. Emeklilik yaşı 2036’dan itibaren kademeli olarak 65 yaşa yükseltilecek. EP emekliliği hak etmek için gerekli yaşın mevcut yasalarda öngörüldüğü biçimde kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş olmasını istiyordu.

* Emeklilik prim gün sayısı
Emekli aylığını hak etmede, tam aylık için aranan prim gün sayısı, işçiler için 7 bin 200 olacak. Hükümet tasarıdaki 9 bin günü 7 bin 200’e çekmeyi kabul etti. EP, prim gün sayısının mevcut düzenlemedeki gibi 7 bin kalmasını istiyordu.

* Fiili hizmet zammı
Hükümet yıpranma payı olarak da bilinen bu zamdan halihazırda yararlanan çalışanların tamamının haklarının korunmasını kabul etmedi. Ancak çizelgenin Genel Kurul’da önergeyle değişebileceğini söyledi.

* Malullük ve ölüm aylığı
Hükümet yalnızca ölüm aylığıyla ilgili talebi kabul etti. Malullük aylığında, yalnızca muhtaç durumda olanların 5 yıl prim ödemeleri halinde malullük aylığını hak etmelerini kabul etti. EP malullük ve ölüm aylığı hak etmek için aranan 5 yıllık hizmet süresinin 10 yıla; 900 günlük prim gün sayısının ise bin 800 güne yükseltilmesine karşı çıkıyordu.

* Aylık bağlama oranı
Hükümet talebi kısmen kabul etti. Aylık bağlama oranı halen çalışmakta olan sigortalıların ilk 10 yılı için her 360 güne yüzde 3; takip eden yıllar için yüzde 2; ilk defa işe başlayan sigortalıların da her 360 günü için yüzde 2 oldu. EP aylık bağlama oranının sigortalıların sistemde uzun süre kalıp prim ödemelerini özendirecek ve mevcut aylık bağlama oranı seviyesini koruyacak şekilde hizmet yıllarına göre kademeli olarak artırılmasını istiyordu.

* Güncelleme katsayısı hâlâ yetersiz
Hükümet tasarıdaki yüzde 25’lik oranın yüzde 30 olmasını kabul etti. EP güncelleme katsayısının belirlenmesinde gelişme hızının (refah payının) yüzde yüzünün dikkate alınmasını istiyordu.

* Sürekli iş göremezlik geliri
Hükümet talepleri kısmen kabul etti. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu tam iş göremez duruma düşen sigortalıdan bakıma muhtaç olanlar için, prime esas kazancın alt sınırının en az yüzde 85’i oranında gelir bağlanmasını öngördü. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının, hak sahibi bir kişiyse, sigortalı için hesaplanan gelirin yüzde 80’i, hak sahibi iki kişi ise yüzde 90’ı alt sınır olarak belirlendi. EP iş kazası ve meslek hastalığı sonucu yüzde 25 ve daha yüksek oranda sakat kalanlara (özellikle çalışmayanlara) bağlanan sürekli iş göremezlik gelirine, sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı dikkate alınarak alt sınır geliri uygulanmasını istiyordu.

* Aylıkların alt sınırı
Hükümet talebi kısmen kabul etti. Malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları için, sigortalının bekar olması halinde prime esas kazancın alt sınırının yüzde 35’i oranında; sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi ve çocuğu varsa, yüzde 40’ı oranında, aylık alt sınır uygulanmasını kabul etti. EP özellikle mevsimlik, geçici süreli ve yarı zamanlı çalışanların daha az aylık almakla karşı karşıya kalabileceğini belirterek sigortalılara ve hak sahiplerine bağlanacak malullük, yaşlılık ve ölüm aylıklarına alt sınır getirilmesini istiyordu.

* Ölen eşten hak edilen aylıkta hükümetten ret
Hükümet “eşin çalışıyor, ya da aylık, gelir alıyor olması nedeniyle” talebi reddetti. EP çalışan ve gelir ya da aylık alan çocuksuz dul eşe bağlanacak olan ölüm aylığı oranının yüzde 75 olarak korunmasını istiyordu.

* Emzirme, cenaze yardımında karar Kurum’la Bakan’a kaldı
EP’nin de önerisiyle, toplantıda bu yardımların yardımının miktar ve süresinin Kurum Yönetim Kurulu’nun belirlemesi ve Bakan tarafından onaylanmasına karar verildi. EP asgari ücretin üçte biri tutarında, altı ay süreyle verilmesi kabul edilen süt emzirme yardımının, asgari ücretin üç katı tutarında cenaze yardımı ödenmesinin sürmesini istiyordu.

* Evlenme yardımı
Hükümet yetim kız çocukları için ödenen evlenme yardımı (çeyiz parası) tutarının yetim aylığının 24 katı olarak sürmesini kabul etti.

* Sağlık yardımlarının miktar ve süresi
Hükümet sunulacak sağlık hizmetlerine ilişkin tedavi yöntemlerini, verilecek ilaçların, tıbbi araç ve gereçlerin miktar ve süreleriyle bu hizmetlerin kurum tarafından satın alınacak fiyatlarının komisyonlarda belirlenmesini, bu komisyonlarda karar alma sürecine katılma yetkisinde meslek örgütlerinin temsilcilerinin de bulunmasını benimseyerek EP’nin önerisini kabul etti.

* Diş protezleri
Hükümet diş protezlerine yaş sınırı getirilerek 18 yaşını doldurmamış veya 45 yaşından gün almamış kişilere protez bedelinin yüzde 50’sini kendilerinin ödemesini öngören düzenlemenin kaldırılmasını kabul etti. EP çalışanlarla emekli, dul ve yetimlerin özel hastanelerden yararlanmaları halinde ödeyecekleri yüzde 20’lik fark ücretin kaldırılmasını istiyordu. Görüşmede fark ücretini belirleme yetkisi Kurum’a, oranın yükseltilmesi yetkisi de Bakanlar Kurulu’na bırakıldı.

* İstisna tedaviler için ödenecek fark
EP tedavi bedelinin üç katına kadar fark ücreti alınmamasını istiyordu. Hükümet bunu “uzman hekimler tarafından gerekli görülmesi” halinde kabul etti. Hastanın kendisinin tercih ettiği alternatif tedaviler içinse fark ücreti alınacak.

* Katkı payında hayati önem kriteri
EP ayakta yapılan muayene ve tedaviler için 2 YTL; tüm protez, ortez ve ilaç bedelleri için yüzde 10-20 arası katılım payı alınmasına karşı çıkıyordu. Hükümet kronik hastalıklardaki veya hayati önemi olan protez, ortez ve ilaç bedellerinde, hayati önemdeki ayakta tedavilerde katkı payı alınmamasını kabul etti. Bunun dışındakilerdeyse katkı payı sürecek. Kronik hastalıklarla hayati önemi olan ilaç, protez, ortez, tıbbi araç ve gereçleri belirleyecek komisyonlarda ilgili meslek örgütleri temsilcilerinin bulunmasını da kabul etti.

* Yatarak tedavide katkı payı yok
Hükümet yatarak tedavilerde katkı payının kaldırılmasını kabul etti.

* Çalışması sona erenlerin sağlık yardımı
Hükümet, iş akdi sona eren sigortalıların, geriye doğru bir yıl içinde 90 gün zorunlu sigortalıklarının olması durumunda, iş akdinin sona erdiği tarihi izleyen 10 gün sonra 90 gün süreyle, bakmakla yükümlü olduğu kişiler dahil sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını kabul etti. EP, çalışması sona eren sigortalılardan, önceki yıl içinde 90 gün prim ödeyenlerin kendilerinin, 120 gün ödeyenlerin kendileriyle birlikte bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, 6 ay süreyle sağlık yardımlarından yararlanmalarının sürmesini istiyordu.

* Kamudaki mevsimlik işçilerin sağlık primleri kurumdan
Hükümet kamu işyerlerindeki mevsimlik işçilerin GSS primlerinin, iş sözleşmelerinin askıda kaldığı aylarda kurumlarınca ödenmesini, bu sürelerde sağlık hizmetlerinden yararlanmalarını kabul etti.

* Yoksulluk sınırı asgari ücretin netinin değil, brütünün üçte biri
Hükümet, yüzde 30’luk artışla, yoksulluk sınırının asgari ücret net tutarının değil, brüt tutarının üçte biri olmasını kabul etti. EP, Genel Sağlık Sigortası primlerini devletin ödeyeceği kişiler için asgari ücretin üçte biri olarak belirlenen yoksulluk sınırının ülke gerçeklerine uygun olarak belirlenmesini istiyordu.