Oxford Üniversitesi’ne bağlı Reuters Institute for the Study of Journalism, 24 ülkede yürütülen en kapsamlı uluslararası araştırmalardan birini yayımladı. “Mapping News Creators and Influencers in Social and Video Networks” başlıklı rapor, sosyal medya ve video platformlarında haberciliğin yeni aktörlerini, yani “haber içerik üreticilerini” ve “haber influencer’larını” mercek altına alıyor.
Dün (30 Ekim) Türkiye saatiyle akşam 17.00’de gerçekleştirilen sunumda Reuters Institute Direktörü Ritula Shah Mukachi, araştırmanın iki temel soruya yanıt aradığını belirtti: “Birincisi, bu yeni haber ekosistemi nasıl bir yapı sergiliyor, ikincisi ise bu olgu tüm ülkelerde aynı biçimde mi yaşanıyor?”
Mukachi’den sonra söz alan raporun başyazarı Nick Newman, çalışmanın Reuters’ın Digital News Report 2024–2025 verilerine dayandığını ve 24 ülkede 40 binin üzerinde içerik üreticisinin izleyici algısı üzerinden sınıflandırıldığını söyledi. Araştırmaya konu olan “news creator” kavramı, geleneksel kurumların dışında kalan, haberleri esas olarak sosyal medya veya video platformları üzerinden üreten ve kamu tartışmaları üzerinde etkili olabilen birey veya grupları ifade ediyor. Bu yeni aktörler, çoğu zaman bağımsız çalışıyor ve geleneksel medya normlarından farklı, daha kişisel ve samimi bir üslup benimsiyor.
Rapor, haber içerik üreticilerini dört ana kategoriye ayırıyor:
Siyasi yorumcular ve analistler: Özellikle YouTube ve podcast formatında uzun biçimli yorum içeriği üreten kişiler.
Araştırmacı gazeteciler ve yurttaş haberciler: Gazze ve Ukrayna gibi kriz bölgelerinden doğrudan yayın yapan bağımsız muhabirler veya açık kaynak araştırmacıları.
Haber açıklayıcıları/yorumcuları: Genç kitlelere yönelik olarak gündemi sadeleştiren, haberi “açıklayan” yaratıcılar (ör. Fransa’dan Hugo Travers).
Uzmanlaşmış içerik üreticileri: Spor, teknoloji veya ekonomi gibi niş alanlara odaklanan kişiler. En çok takip edilen örneklerden biri 25 milyon takipçili futbol yorumcusu Fabrizio Romano.
Habere komşu alanlar mizah, eğlence, yaşam tarzı
Rapor ayrıca “haberin komşu alanında” yer alan içerikleri de kapsıyor: mizah, talk show, müzik veya moda gibi alanlarda üretim yapan ama kamusal tartışmalara etkide bulunan fenomenleri inceliyor. Örneğin ABD’de komedyen Trevor Noah veya Meksika’da Brozo the Clown gibi isimlerin politik eleştirilerinin büyük yankı uyandırdığı; İngiltere’de Steven Bartlett ve Alex Cooper gibi podcast sunucularının siyasilerle etkileşim kurduğu vurgulanıyor.
Araştırmada tespit edilen beş ana bulgudan öne çıkanlar şunlar:
Etkide büyük coğrafi farklılıklar: Hindistan, Endonezya, Tayland, Brezilya ve ABD gibi ülkelerde haber içerik üreticileri çok daha etkiliyken; Avrupa ve Japonya’da geleneksel medya hâlâ güçlü. Az sayıda “süper yıldız” içerik üreticisi: Joe Rogan (20 milyon takipçi) veya Dylan Page gibi isimler küresel erişime sahip olsa da çoğu üretici küçük, yerel topluluklara hitap ediyor.
Cinsiyet dengesizliği: En çok anılan 15 isim içinde yüzde 85’i erkek. Kadın üreticiler daha çok yaşam tarzı ve “infotainment” alanlarında yer alıyor.
Genç kuşaklar arasında hızlı kayma: 35 yaş altı izleyiciler haberi geleneksel medya yerine içerik üreticilerinden alma eğiliminde. Bunun nedeni “samimiyet”, “temsiliyet” ve “güven”.
Platformlar arası yoğun etkileşim: YouTube en güçlü mecra olarak öne çıkıyor; X (eski Twitter) özellikle ABD ve Japonya’da etkili, genç kitlelerse TikTok ve Instagram’a yöneliyor.
Newman ayrıca, Hindistan ve Afrika’daki protesto hareketlerinde TikTok’un belirleyici rol oynadığını; bu nedenle “haber üretimi ile aktivizmin” giderek iç içe geçtiğini belirtiyor.
Ülke Karşılaştırmaları: ABD, Hindistan, Norveç
Rapora göre ABD’de Donald Trump, Elon Musk, Tucker Carlson ve Joe Rogan gibi isimlerin başı çektiği, son derece kutuplaşmış bir medya ortamı mevcut. Hindistan ise YouTube’un baskın olduğu, hükümeti eleştiren bağımsız gazeteciler (ör. Ravish Kumar) nedeniyle kısıtlamaların tartışıldığı bir ülke konumunda. Geleneksel markaların güçlü olduğu Norveç’te de genç YouTuber’ların politikacılarla doğrudan söyleşiler yapmaya başladığı yeni bir dönem başlıyor.
Newman, klasik medya kurumlarının bu dönüşüme yanıt arayışında olduğunu belirtiyor: “Artık birçok haber kuruluşu kendi kişiliklerini öne çıkarıyor, genç içerik üreticilerini işe alıyor veya influencer’larla ortaklık kurarak içeriklerini yaygınlaştırıyor.”
Reuters Institute’un raporu, “haber” kavramının platformlar, diller ve kuşaklar arasında yeniden tanımlandığı bir dönemi işaret ediyor. Artık haber sadece gazeteciler tarafından değil, bağımsız içerik üreticileri, komedyenler, oyuncular ve aktivistler tarafından da şekillendiriliyor — ve bu yeni ekosistem, özellikle gençler arasında haberi kimden, nasıl aldığımızı kökten değiştiriyor.
Araştırmanın sunumunu aşağıda görebilirsiniz